De aanslag

Leesverslag 1: persoonlijke beoordeling

'De aanslag' - Harry Mulisch

Fake Ploeg, een collaborerende inspecteur van politie, berucht om zijn wreedheid, fietst tijdens zijn spertijd door de buitenwijken van Haarlem naar huis. Door de winterse avond klinken plotseling zes scherpe knallen. Ploeg ligt dood op de stoep voor een rijtje van vier huizen, waarvan er een door de familie Steenwijk wordt bewoond. De verschrikkelijke gevolgen van deze gebeurtenis zullen de dan twaalfjarige Anton Steenwijk zijn hele leven lang blijven achtervolgen.

 

Onderwerp

Het onderwerp van dit boek is de Tweede Wereldoorlog. Voordat ik dit boek had gelezen was is echt geen liefhebber van oorlogsverhalen. Ik vond het nooit fijn om dat soort boeken te lezen omdat ik dacht dat oorlogsverhalen vaak op een gruwelijke manier de gebeurtenissen in die tijd beschreven. Doordat ik ‘De aanslag’ heb gelezen zijn die gedachten veranderd. Dit boek gaat namelijk niet alleen om geweld. Er gebeuren wel gruwelijke dingen, maar de manier waarop ze beschreven zijn, is erg mooi. Alleen in de eerste episode is er sprake van geweld als Fake Ploeg, de NSB’er, wordt neergeschoten. In de andere vier episodes volg je het leven van Anton na de oorlog. Er gebeuren wel gruwelijke dingen, maar de manier waarop ze beschreven zijn, is erg mooi.
Ik heb dus een andere mening gekregen over het onderwerp van het boek.

Ook heeft het onderwerp me aan het denken gezet. Doordat ik dit boek heb gelezen ben ik me meer gaan interesseren in hoe de ‘gewone’ mens leefde in de oorlog. Met de ‘gewone’ mens bedoel ik niet het soort informatie dat in de geschiedenisboeken staat over de mensen die in de oorlog hebben geleefd. Het gaat mij meer om de ervaringen van de mensen zelf. Zij hebben het zelf meegemaakt dus zij zullen dat ook het best kunnen uitleggen. Door dit boek ben ik na gaan denken over hoe het leven eruit zou zien in tijden van oorlog.   

 

Gebeurtenissen

Er is één gebeurtenis die centraal staat in het boek: de aanslag op de NSB’er Fake Ploeg. Deze gebeurtenis achtervolgt  Anton door het hele boek. De aanslag staat centraal omdat alle andere gebeurtenissen ermee samenhangen. Veel gebeurtenissen geven ook antwoord op de vragen die jij als lezer hebt gekregen.

Het enige minpuntje aan het boek vind ik dat de gebeurtenissen een beetje te toevallig zijn. Dat maakt het verhaal ongeloofwaardig. Ten eerste is het al heel toevallig dat Fake Ploeg werd doorgeschoten voor het huis van meneer Korteweg, en dat meneer Korteweg samen met Karin het lijk van Ploeg verplaatst naar de voortuin van de familie Steenwijk. Ten tweede is het erg toevallig dat juist op het moment dat Peter het lijk wilde verplaatsen, de Duitse politie eraan kwam en dat zag. Ten derde vind ik het ook heel toevallig is dat Anton, tijdens een demonstratie tegen het communisme in Amsterdam, de zoon van de vermoorde NSB´er, die zelf ook Fake Ploeg heet, tegenkomt. 

Ik vind niet dat er te veel gebeurtenissen in het boek voorkwamen. Zoals ik al eerder beschreef, elke gebeurtenis verschafte een antwoord. Dat was fijn, want dan kon je zelf de open plekken die waren ontstaan, invullen. De hoeveelheid gebeurtenissen was goed want elke keer kwam je steeds meer te weten wat er precies was gebeurd op de avond van de aanslag.

 

Personen

De personages zijn goed inleefbaar. Ik kan me namelijk goed voorstellen om welke reden de personages dingen deden. Bijvoorbeeld bij de aanslag: Peter rende naar buiten om te kijken wie er was neergeschoten en of hij daadwerkelijk dood was. Het is heel riskant om dat te doen, maar ik had in zo’n situatie hetzelfde gedaan. Anton bleef op dat moment binnen zitten, voor de veiligheid. Dat kan ik me ook wel voorstellen waarom iemand dat zou doen. Mevrouw Steenwijk raakte in paniek omdat haar kind bij de dode man stond te kijken. Dat is ook voorstelbaar.   

Ik herkende eigenlijk maar één eigenschap van de personages in mezelf: de nieuwsgierigheid van Peter op het moment dat hij buiten een paar knallen hoort.

Verder herkende ik geen eigenschappen van Anton in mezelf. Anton komt namelijk over als een teruggetrokken iemand. Hij probeert zijn problemen weg te stoppen en er niet over te praten. Dat is iets wat ik niet zou doen.

 

Opbouw

In dit verhaal ligt het perspectief bij de verteller, die het verhaal vertelt over Anton. Hij weet zelf al wat er met Anton gebeurt. De verteller laat vaak blijken in het boek dat hij weet wat er later gaat gebeuren.  

Het einde van het boek is naar mijn mening heel goed. Door alle gebeurtenissen in de loop van het verhaal heb je steeds meer antwoorden gekregen. Na de aanslag krijg je veel vragen in je hoofd en dus veel open plekken. Op het einde van het boek heb je - zo goed als- al je antwoorden gekregen. De open plekken zijn aan het eind verdwenen.

Taalgebruik

Ik vond de woordkeuze en zinsopbouw best moeilijk. Het is daarom niet een boek waar je vlot doorheen leest. Harry Mulisch maakt namelijk gebruik van lange zinnen. Ook schrijft hij heel erg gedetailleerd. Ik had af en toe wel eens dat ik afhaakte in het midden van een lange zin, en dat ik die zin dan opnieuw moest lezen. Ook had ik soms moeite met de woordkeuze. Hij gebruikte veel Oudnederlandse woorden. Dat was voor mij best lastig omdat dit de eerste keer is dat ik dit soort literatuur lees. Ondanks dat alles heb ik het boek wel gelezen, en het was de moeite wel waard.

Er is één zin uit het boek die ik zou willen onthouden: “het huidige liberalisme, zei hij, combineerde een fundamenteel pessimisme over de menselijke solidariteit met de opvatting, dat het individu zo vrij mogelijk moest zijn”. Ik vind dit namelijk een hele mooie zin.